İngilizce'de and bağlacıyla birleştirilmiş cümleler çok sık rastlanan bir ifade biçimidir, ama bunu olduğu gibi Türkçeye çevirmek her zaman en doğru seçim olmayabilir.
The man took the gun and pulled the trigger. He missed the target and pulled it again.
Bu iki cümlenin çevirisi doğallıkla: "Adam silahı aldı ve tetiği çekti. Hedefi ıskaladı ve bir daha çekti." şeklinde olacaktır. Göze batan hiçbir şey yok. Birbirini takip eden fiiller arka arkaya gelen cümlelerle aktarılırken aslında farklı bir cümle olan bazı aktarımlar ilk cümleyle birleşmiş. Ne İngilizcesinde ne de Türkçe çevirisinde dili zorlayan, yapmacık gözüken bir şey yok.
Şimdi İngilizce metnin şu şekilde olduğunu düşünelim:
The man took the gun and he was shaking. He pulled the trigger and he missed the target. And he pulled it again.
Bu paragrafı da aynı şekilde olduğu gibi çevirmeye kalkarsak sonuç: "Adam silahı aldı ve titriyordu. Tetiği çekti ve hedefi ıskaladı. Ve bir daha çekti." olacaktır.
Türkçe dilbilgisi kuralları açısından, ya da aktarılmak istenen anlam açısından kurallara uygun bir çeviri oldu. Peki çeviri kalitesi açısından durum nedir? Çevirimiz açıkça yerlerde sürünüyor. Adamın silahı alması ve titremesi bir arada meydana gelen bir durum olduğu için "ve" bağlacını kullanmak İngilizce için geçerli, hatta anlatım tarzı olarak güzel bile sayılabilecek bir seçimdir, ama Türkçe açısından sadece felakettir.
Takip eden cümleledeki "ve" bağlacı ilk verdiğim örneğe göre düzgünmüş gibi gözükse de, giriş cümlesinde yaptığımız felaket yüzünden artık ikinci cümlede de göze batar olmuştur. Hele son cümlenin önde hiçbir şeye bağlanmadan sadece "Ve" kelimesiyle başlıyor olması çeviriyi sadece daha da batırıyor.
Peki nasıl yapabilirdik?
İlk olarak, çeviri yaparken her gördüğümüz "and" kelimesini çevirmek zorunda olmadığımızı unutmamak gerekir. Yapılan çevirinin niteliğine göre kaynak metindeki belirli bir tarzı yakalamaya çalışıyor olabiliriz, ama ortaya çıkan sonuç Türkçe açısından başkalarının felaket dediği bir yere varıyorsa tercih önceliğimizi acilen gözden geçirmemiz gerekiyor demektir.
Ben olsaydım şöyle çevirirdim:
"Adam silahı aldı. Titriyordu. Tetiği çekti. Hedefi ıskaladı; bir daha çekti."
İngilizce kaynak metinde bolca kullanılan and bağlacının hiçbirini çevirmediğim halde hızlı okunan, belli bir ritmi yakalayan bir çeviri oldu.
Ama tabii ben bir kitap çevirmeni olsam, bu çeviriyi editöre göndersem, editörden döner miydi diye soracak olursanız, büyük ihtimalle dönerdi ki o da ayrı bir mesele zaten.
The man took the gun and pulled the trigger. He missed the target and pulled it again.
Bu iki cümlenin çevirisi doğallıkla: "Adam silahı aldı ve tetiği çekti. Hedefi ıskaladı ve bir daha çekti." şeklinde olacaktır. Göze batan hiçbir şey yok. Birbirini takip eden fiiller arka arkaya gelen cümlelerle aktarılırken aslında farklı bir cümle olan bazı aktarımlar ilk cümleyle birleşmiş. Ne İngilizcesinde ne de Türkçe çevirisinde dili zorlayan, yapmacık gözüken bir şey yok.
Şimdi İngilizce metnin şu şekilde olduğunu düşünelim:
The man took the gun and he was shaking. He pulled the trigger and he missed the target. And he pulled it again.
Bu paragrafı da aynı şekilde olduğu gibi çevirmeye kalkarsak sonuç: "Adam silahı aldı ve titriyordu. Tetiği çekti ve hedefi ıskaladı. Ve bir daha çekti." olacaktır.
Türkçe dilbilgisi kuralları açısından, ya da aktarılmak istenen anlam açısından kurallara uygun bir çeviri oldu. Peki çeviri kalitesi açısından durum nedir? Çevirimiz açıkça yerlerde sürünüyor. Adamın silahı alması ve titremesi bir arada meydana gelen bir durum olduğu için "ve" bağlacını kullanmak İngilizce için geçerli, hatta anlatım tarzı olarak güzel bile sayılabilecek bir seçimdir, ama Türkçe açısından sadece felakettir.
Takip eden cümleledeki "ve" bağlacı ilk verdiğim örneğe göre düzgünmüş gibi gözükse de, giriş cümlesinde yaptığımız felaket yüzünden artık ikinci cümlede de göze batar olmuştur. Hele son cümlenin önde hiçbir şeye bağlanmadan sadece "Ve" kelimesiyle başlıyor olması çeviriyi sadece daha da batırıyor.
Peki nasıl yapabilirdik?
İlk olarak, çeviri yaparken her gördüğümüz "and" kelimesini çevirmek zorunda olmadığımızı unutmamak gerekir. Yapılan çevirinin niteliğine göre kaynak metindeki belirli bir tarzı yakalamaya çalışıyor olabiliriz, ama ortaya çıkan sonuç Türkçe açısından başkalarının felaket dediği bir yere varıyorsa tercih önceliğimizi acilen gözden geçirmemiz gerekiyor demektir.
Ben olsaydım şöyle çevirirdim:
"Adam silahı aldı. Titriyordu. Tetiği çekti. Hedefi ıskaladı; bir daha çekti."
İngilizce kaynak metinde bolca kullanılan and bağlacının hiçbirini çevirmediğim halde hızlı okunan, belli bir ritmi yakalayan bir çeviri oldu.
Ama tabii ben bir kitap çevirmeni olsam, bu çeviriyi editöre göndersem, editörden döner miydi diye soracak olursanız, büyük ihtimalle dönerdi ki o da ayrı bir mesele zaten.
Yorumlar